Што претставувале старите велигденски симболи?

Многу пагански обичаи од античко време преживеале до денес и станале дел од обичаите на христијанското празнување на Велигден. Некои од овие празници се Цвети, Врбица и Младенци, чии обичаи настанале во времето на старите Словени, а и денес се празнуваат во многу слична форма, како што е случајот со бојадисувањето јајца, пренесува лепаисречна.рс. На Велигден, семејството оди во црква на велигденската богослужба. По богослужбата, народот се поздравува: Христос воскресе! и Тој навистина воскресна! Поздравувањето е вообичаено до Велигден.

Кога ќе се вратат дома од црква, домаќинот запали свеќа, зема кадилница и темјан, ги кади сите во куќата на молитва, му ја дава кадилницата на помладиот, а тој ја кадил целата куќа. Ако не може да го пее велигденскиот тропар, гласно ја чита „Оче наш“. По заедничка молитва, членовите на семејството повторно си го честитаат Велигден и седнуваат на празнично поставената трпеза.

1. Мед

Медот ги симболизира апостолите. Сите тие, како пчели Христови, го ширеле евангелскиот мед на разни краишта, страдајќи поради љубовта Христова, и сите се преселиле во вечното царство.

2. Јагнешко

Зошто се подготвуваат јадења од јагнешко месо? Јагнето го симболизира самиот Господ, роден во штала меѓу јагниња, прогонуван од луѓе со волчја нарав.

Тој е жртвеното јагне кое трпеливо ги поднесуваше страдањата и смртта, и победничкото јагне кое е Божјо, на небесниот престол. Видливиот пророк Исаија низ многу векови ја предвидел страшната жртва на Голгота. Го виде оддалеку Господ Исус, доведе до колење како јагне, бидејќи се однесуваше исто како да оди на пасиште: без одбрана, без вознемиреност, без злоба. „Еве, Јагнето Божјо! рече свети Јован Крстител. Овците, пак, ги претставуваат верните Христови следбеници.

3. Говедско месо

И зошто се подготвуваат јадења од говедско месо? Човекот (мудроста), лавот (храброста), волот (правдата) и орелот (чистотата) се четири симболични животни видени во визиите на пророкот Езекил и свети апостол Јован Богослов, додека стојат пред престолот на Севишниот. Волот бил жртвено животно, принесувано за покајание за гревовите и за правда. На празничниот велигденски ручек нема свински јадења, бидејќи во христијанството свињата и кучето се симболи на тврдоглави неверници, тврди и закоравени. „Не давајте ги вашите свети работи на кучињата и не фрлајте ги вашите бисери пред свињи!

4. Шарени јајца

Шарени јајца. Прославувањето на Велигден е поврзано со бројни симболи и обичаи кои се разликуваат од земја до земја, но заедничко им е украсувањето и бојадисувањето јајца. Најчести симболи се зајаци и кокошки, како и разни кулинарски божества, особено бројни деликатеси. Обоените јајца се симбол на Велигден, иако тие се претхристијански обичај. Овој симбол на пролетното будење на изворот на животот постои и во еврејската религија.

Јајцата обоени и варени во паста од кромид, хаминада, се задолжителни на трпезата за време на Пасхата. На празникот и во деновите по Велигден традиционално се подаруваат шарени велигденски јајца.

Во минатото, младите мажи и жени си давале едни на други обоени јајца како знак на љубов или наклонетост. Велигденските шарени јајца беа симбол на помирување. Така, со давање јајца, луѓето молчешкум барале прошка или давале. Според верувањата, бојадисаното велигденско јајце треба да не заштити од злите сили. Затоа лушпата од тие јајца ја мелеле и ја фрлале на нивите, обработливото земјиште и ја ставале во амбари.

Интересно е што во некои делови од нашата земја и во околните земји, дури и во средниот век, матењето јајца се сметало за пресвртница во годината. Во некои записи може да се најде снимено: „Тоа се случило по кршењето на јајцата“. Многу митови и приказни од минатото се поврзани со велигденските јајца.

Удирања со топка

На масата е украсен сад со бојадисани јајца кои гостите и домаќините ги тепаат меѓу себе. Победник е оној чие јајце ќе остане цело, а на крајот ќе го скрши на челото со зборовите: „Христос воскресе!“, а другите одговараат: „Навистина воскресна!“ На Велигден прво се јадат варени велигденски јајца, па дури потоа остатокот од храната. Доколку тој ден дојде гостин во куќата, прво му подаруваат вапсано јајце, а потоа се послужуваат со друга храна и пијалоци.

5. Леб

Леб, сол, вино и риба на масата. Сите состојки кои се користат за подготовка на празничните специјалитети имаат длабока симболика. Лебот го симболизира самиот Господ Исус: „Јас сум лебот на животот“. (Јован 6:48). Така му рекол Господ Исус на гладниот човечки род. „И овој збор се остварува низ вековите за безброј Христови следбеници, кои Го примиле Господа како храна за своите души. Да ги нахраниме нашите души (ум, срце) со Христа, за да ни бидат живи и здрави душите.

6. Квасец

Квасецот е симбол на небесното царство „затоа што од мала грутка квасец се квасува целото тесто“.

7. Сол

Солта укажува на вистински христијанин, кој исто така ги насочува другите кон доброто. Душата посолена со Христовото учење не подлегнува на расипаноста, а освен тоа, им помага на своите ближни да се одржуваат и да не се расипуваат. „Вие сте солта на земјата“, рекол Господ. Ова не се однесува само на апостолите и свештенството, туку и на сите христијани воопшто. Солта ја означува и небесната благодат. Како што вели апостол Павле: „Твојот говор нека биде со благодат, зачинет со сол“. Значи, солта е симбол на христијанинот во светот и на благодатта кај христијанинот.

8. Винова лоза

Трансформацијата на водата во вино ја симболизира чудесната трансформација на земниот човек во небесен. Лозата е симбол на Христос, а лозата е симбол на Христовите следбеници. „Јас сум лозата, вие сте лозите“, им рекол Господ на учениците. Чокото е делумно видлив, а делумно скриен…

9. Грозје, смокви, трње

Грозјето, смоквите и трњето се симболи на добрите и злите луѓе.

10. Риба

Рибата е симбол на сите луѓе, а не на Господ. Фаќањето риба значи фаќање на душите на луѓето за царството Божјо. „И ќе ве направам рибари на луѓе“, им ветил Господ на своите ученици, рибарите. Мрежата во која се фаќаат и добри и лоши риби, а потоа се сортираат е исто така симбол на царството небесно.

Конзумирањето риба е дозволено за време на христијанскиот пост, а основните принципи на православниот христијански пост се идентични со познатата диета против атеросклероза, препорачана од модерната медицина во повеќето западни земји.